Η δεκαετής οικονομική κρίση, η πανδημία και η ενεργειακή κρίση όξυναν τις κοινωνικές ανισότητες και κυρίως ανέδειξαν τη σημασία της αξιοπρεπούς διαβίωσης και στέγασης των πολιτών. Ιδιαιτέρως των νέων. Οι δύο τελευταίες, διαδοχικές κρίσεις πλήττουν διεθνώς τη «γενιά μπούμερανγκ». Δηλαδή τα ενήλικα παιδιά τα οποία επιστρέφουν στα σπίτια των γονιών ή των παππούδων τους καθώς δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα διαρκώς αυξημένα κόστη διαβίωσης. Στη χώρα μας, ο «απογαλακτισμός» των νέων από την οικογενειακή εστία έρχεται με ακόμα μεγαλύτερη καθυστέρηση, καθώς σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat το 2020, οι Έλληνες αφήνουν το σπίτι των γονιών τους, κατά μέσο όρο, σε ηλικία 29,4 ετών, έναντι 26,4 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η αδυναμία οικονομικής ανεξαρτητοποίησης αναβάλλει τα σχέδια τους για τη δημιουργία οικογένειας, εντείνοντας το ήδη έντονο δημογραφικό πρόβλημα της πατρίδας μας. Σήμερα, σχεδόν 1 στους 4 κατοίκους της χώρας είναι άνω των 65 ετών και οι θάνατοι είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις. Τα στοιχεία αυτά αποτυπώνουν μία άκρως ανησυχητική εικόνα πριν καν εμφανιστεί η υγειονομική κρίση. Ακολούθως, μόνο το 2021 είχαμε 84.767 γεννήσεις και 130.669 θανάτους.
Ανεξάρτητα από τους κοινωνικούς-πολιτισμικούς παράγοντες, οι οποίοι εξηγούν τα χαμηλά ποσοστά γεννήσεων, η οικονομική ανασφάλεια αναβάλλει την απόφαση δημιουργίας οικογένειας. Τα στοιχεία για το χάσμα απασχόλησης ανδρών-γυναικών είναι αποκαλυπτικά: Το 2019, μόλις 48,7% των γυναικών ηλικίας 20-64 ετών εργάζονταν στην Ελλάδα, όταν για τους άνδρες το αντίστοιχο ποσοστό ανερχόταν σε 68,1%. Επομένως, είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι τα όποια κίνητρα ενίσχυσης των γεννήσεων -και κατ’ επέκταση στήριξης του θεσμού της οικογένειας- δεν θα πρέπει να οδηγούν στην αναπαραγωγή του συντηρητικού μοντέλου της μη εργαζόμενης μητέρας.
Το στοίχημα αυτό βέβαια δεν είναι δυνατό να κερδηθεί μόνο με το επίδομα γέννησης τέκνου των 2.000 ευρώ που θέσπισε η κυβέρνηση. Το συγκεκριμένο μέτρο λειτουργεί ως κίνητρο επίσπευσης για τα άτομα που έχουν ήδη αποφασίσει να κάνουν παιδιά. Γι’ αυτό τον λόγο είναι επιτακτική η ανάγκη χάραξης δημόσιας πολιτικής για την ελάφρυνση των νοικοκυριών από τα υψηλά κόστη ζωής και ιδιαίτερα στέγασης.
Το μερίδιο του διαθέσιμου ισοδύναμου οικογενειακού εισοδήματος που δαπανάται σε έξοδα σχετικά με την κατοικία, σύμφωνα με τη Eurostat, είναι το υψηλότερο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με τον μέσο όρο να κυμαίνεται στο 20% και για την Ελλάδα στο 36,6%. Επομένως, οι επιδοματικές πολιτικές δεν μπορούν να είναι αποτελεσματικές αν δεν συνδυαστούν με ουσιαστικά μέτρα “συμφιλίωσης” της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Δηλαδή με κίνητρα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης και κατοικίας ούτως ώστε ο νέος εργαζόμενος και ειδικότερα οι γυναίκες να μην αισθάνονται ότι πρέπει να διαλέξουν ανάμεσα στην οικογένεια και στα επαγγελματικά τους όνειρα.
Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε, διαχρονικά, πρωτοπόρο σε πολιτικές κοινωνικής χειραφέτησης και σε μέτρα που ευνόησαν τις προοπτικές ζωής των νέων ανθρώπων. Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης έχει αναδείξει το δημογραφικό ως το μεγαλύτερο κοινωνικό ζήτημα που κλιμακώνεται μέσα στην κρίση. Έχει προτείνει συγκεκριμένα μέτρα για την αντιμετώπιση του υψηλού κόστους διαμονής, όπως το να αξιοποιηθεί μέρος των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης για την κατασκευή κατοικιών που θα νοικιάζονται με χαμηλό αντίτιμο σε νέα ζευγάρια, όπως συμβαίνει στην Πορτογαλία, την Ιταλία την Ισπανία και τη Γερμανία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η Πορτογαλία θα δημιουργήσει 33.000 κατοικίες για ενοικίαση με χαμηλό ενοίκιο βάσει κοινωνικών κριτηρίων. Στο ελληνικό σχέδιο για την αξιοποίηση του Ταμείου Ανάκαμψης το μόνο πρόγραμμα στέγασης, το οποίο προβλέπεται, είναι η ολοκλήρωση του προγράμματος ανακαίνισης 100 διαμερισμάτων για 250 δικαιούχους συνολικά. Παράλληλα, υπάρχει ένα ειδικό πρόγραμμα επιδότησης ενοικίου από 1 έως 5 χρόνια για νέους κάτω των 35, ώστε να μπορούν πιο εύκολα να ξεκινήσουν τα πρώτα τους βήματα.
Επιπρόσθετα, συγκριτικά με την υπόλοιπη Ευρώπη, έχουμε περιορισμένες φοροαπαλλαγές και επιδόματα για τα παιδιά, όπως επίσης και πολύ λίγους παιδικούς σταθμούς. Γι’ αυτό τον λόγο, κρίνεται αναγκαία η καθιέρωση στοχευμένων επιδομάτων ενοικίου για νέα ζευγάρια, υπηρεσιών που θα στοχεύουν στην εξισορρόπηση της οικογενειακής και της επαγγελματικής ζωής, στην στήριξη οικογενειών που βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας ή αντιμετωπίζουν κίνδυνο υλικής στέρησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Προς αυτή την κατεύθυνση είναι επιτακτική και η ενίσχυση του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για τις νέες οικογένειες, όπως και η καθιέρωση από την τοπική αυτοδιοίκηση προγραμμάτων αγωγής υγείας σε ζευγάρια που βρίσκονται στο στάδιο της τεκνοποίησης.
Ως σοσιαλδημοκράτες, πιστεύουμε ότι με στοχευμένες πολιτικές για τη νέα γενιά θα μειώσουμε τις ανισότητες, θα πολλαπλασιάσουμε τις ευκαιρίες και θα αυξήσουμε την κοινωνική κινητικότητα. Μόνο με αυτό τον τρόπο, θα πετύχουμε την ολόπλευρη χειραφέτηση των νέων ανθρώπων και θα ενισχύσουμε την κοινωνική συνοχή που πλήττεται από τις πολλαπλές κρίσεις του καιρού μας.